MAZAO YA BIASHARA

 Historia Ya Miti Ya Mikarafuu Visiwani Zanzibar.

Kutokana na historia inaonyesha mikarafuu ilianza kupandwa au kuoteshwa katika visiwa vya Ushelisheli,Mauritius na sehemu nyengine.

Ama mikarafuu ilioteshwa katika visiwa vya Zanzibar  hii inaelezwa kuwa ililetwa kutoka sehemu za Visiwa vya Indonesia,mashariki ya mbali,ilifika huko Madagasca na shelisheli na kuingia Zanzibar karne ya kumi na tisa (19) na ikaanzwa kupandwa ama kuoteshwa wakati wa ufalme wa sultani wa Oman.

Miche hiyo ya iliyoingia visiwani humo mnamo mwaka 1818 na kuenezwa katika visiwa vya Unguja na Pemba katika upandaji wake na ilistawi vyema na inatoa asilimia  80%  ya karafuu zinazohitajika duniani na kwa muda mrefu sasa uchumi wa visiwa vya Zanzibar unategemea sana zao la karafuu.

Wakati huo baada ya kupandwa kwa mikarafuu upepo wa kimbunga ulipiga na kung’oa mikarafuu mingi  kukalazimika kufanya juhudi mpya za kupanda mikarafuu mipya na hili likawa si jambo la hiari bali ilikua lazima kwa watu ,kazi hio ilisimamiwa na utawala wa kifalme wa kisultani uliokuepo wakati huo maarufu utawala wa sultani wa Omani.

 Wataalamu wanatueleza kuwa mti wa mkarafuu ili uwaze kumea na kustawi vyema unahitaji sana  maeneo  yenye baridi kwa hivyo utaona mara nyingi mikarafuu imeoteshwa na kustawi vizuri katika maeneo yayaliyonyanyuka maarufu sehemu za vilima na mabonde kama inavyojulikana kuwa sehemu hizo huwa ni sehemu za baridi na unyevunyevu kwa vipindi virefu katika mwaka.

Hata hivyo maelezo haya hayamaanishi kuwa sehemu za tambarare hazina uwezo wa kuotesha miti ya mikarafu ila mara nyingi mikarafuu yake inakuwa dhaifu haikuwi  ikawa mikubwa sana na pindi litatokea jua kali kwa kipindi kirefu basi ni rahisi kuona mikarafuu imeathirika  na kuaza kunyauka na baadhi yake inakufa kabisa.

Pia inaelezwa kwamba miti hii kama itapandwa katika ardhi iliokuwa ina rutuba nzuri huweza kuanza kuzaa inapofikisha miaka mitano ama ikiwa ilipandwa katika ardhi iliokuwa haina rutuba nzuri huwa inaanza kuzaa zaidi ya miaka mitano kimo chake kinakuwa kidogo sana na hii hupelekea kutoa mazao kidogo sana.

Mikarafuu ni miti ambayo inahitaji ushughukiaji wa hali ya juu kama vile mtu anavyoshughulikia familia yake kwa vile shamba ni lazima lisafishwe ili miti wenyewe iwe katika hali nzuri ili iweze kutoa mazao mazuri , hii ni kwa sababu miti hii ni miti ambayo kiuhalisia haihimili msongamano wa miti mingine na ikiwa hivyo basi pia uzaaji wake unakuwa dhaifu na inatoa karafuu kidogo sana,

Iko miti miba yanye kutambaa  ambayo inajulikana kwa jina la Mikekewa, minyambonyambo miti yenye kutambaa hivyo hutambaa na kuenda juu ya mkarafuu kuuzunguka mkarafuu wote hapo hata kama utatokea kuzaa inaathiri katika uchumaji wake kwa sababu karafuu zote huwa zinashikwa  na mkekewa na kupururuka na kudondoka chini na huku mchumaji akishambuliwa na miba ya mikekewa ambayo mara nyengine humpasua na kumsababishia vidonda.

Kwa hakika mikarafuu zao pekee ambalo watu wa visiwa vya Zanzibar wanajipatia mapato kwa wingi wale waliodiriki kuwa na mashamba ya miti hiyo,ingawaje hata wale wasiokuwa na mashamba ya mikarafuu wanafaidika wakati wa kipindi  cha uhumaji wa karafuu kwa vile wale wenye mashamba lazima watafute wasaidizi wa kuzichuma karafuu zao.

Karafuu sio kama mazao mengine haziliwi na wala hazifanywi kinywaji kama matunda mengine bali pamoja na hivyo zina matumizi mengi mfano wa hayo ni:

1.Hutumika katika utengenezaji wa sigara.

2.Hutumika katika utengenezaji wa dawa ya meno.

3.Hutumika kama kiungo (spice ) katika mapishi kama chai ,pilau, n.k.

4.Hutumika kama dawa ya maradhi ya tumbo la kuendesha,kifua.

5.Mafuta yake hutumika kuchulia misuli  na viungo vya mwili 

ZAO LA NAZI AFRIKA 

Mnazi

Nazi Zao Yatima Hana Mzazi Hana Mlezi Zao la Mnazi kwa biashara tukiamua tunaweza. Nikianza kwa kunukuu maneno ya Rais Kikwete kuwa zao la minazi limepatwa na " Ugojwa usiotibika kwa sasa  ",nakuwataka wakulima wa zao la mnazi kulima kokoa kama zao mbadala .Wazo kama hili si geni ,kwani hapo nyuma wakulima huko Mwanza walitakiwa kubadilisha zao la pamba kwa kahawa  . Inaniwia vigumu kukubaliana na Rais hasa pale alipowahakikishia wakulima wa zao la  minazi kuwa atawapa wataalamu kushirikiana nao ili kuweza kufanikisha zoezi hili la kubadilisha Mnazi kwa Kokoa, na ndiyo hapo sera ya kilimo kwanza ninapohisi kushindwa. Lengo kuu la kilimo kwanza ni kumkomboa mkulima mdogo toka kilimo cha kuchumia tumbo hadi kilimo chenye kunyanyua 

kipato cha mkulima na serikali . Na ndipo hapo ninakuwa na shaka na mkulima wa minazi kumuona kuwa ni yatima hana mzazi wala mlezi. Minazi mingi iliyopo imetokana na mashamba ya kurithi ambayo huenda tumerithi toka kwa wazee wetu ama mara baada ya harakati za ukombozi wananchi kujimilikisha kama matunda ya uhuru. Kutokana na umri mrefu na kutoboreshwa mashamba kutokana na uwezo duni au tamaa za wenye mashamba kwa kuangalia mavuno bila kutahadhari uboreshwaji wa zao hilo kwa kukuza miche mipya na uwekaji wa mbolea , zao hili limejikuta siku hadi siku likiwa linatokomea. Miaka ya 80 hadi 90 zao hili lilikuwa likishughulikiwa na Mradi wa Kitaifa wa Kuendeleza Zao la Mnazi  , vipi iwezekane kutoa wataalamu kuwezesha kubadilishwa zao moja kwenda lengine na kusiwezekane kutoa wataalamu wa kuendeleza na kuboresha zao lililopo. Ushauri wangu kwa wizara husika hasa ya kilimo na mazingira,jaribuni kufanya utafiti kujua jinsi gani ya kuokoa utowekaji wa zao la mnazi na pia ili serikali ijiridhishe haina budi kuchukua uzoefu wa nchi nyengine mfano wa  Sri lanka  , kwani kisiwa hichi kinafaidika sana na zao la Mnazi. Ukitazama athari iliyopo ni kuwa,zao la mnazi likiboreshwa litanyanyua kiwango cha maisha kwani nazi hutumika sana kwa mapishi,kutoa mafuta na ni kiburudisho cha koo na uboreshwaji wake utanyanyua uchumi kwa nchi na wananchi .

 Zao la Mnazi ni alama kuu katika ukanda wa pwani ya Afrika Mashariki na ukiangalia kwa makini  kutokomea kwake ni sawa na kuondoa meno halisi na kuyabadili kwa meno bandia.Kutokana na umri mrefu na kutoboreshwa mashamba kutokana na uwezo duni au tamaa za wenye mashamba kwa kuangalia mavuno bila kutahadhari uboreshwaji wa zao hilo kwa kukuza miche mipya na uwekaji wa mbolea , zao hili limejikuta siku hadi siku likiwa linatokomea. Miaka ya 80 hadi 90 zao hili lilikuwa likishughulikiwa na Mradi wa Kitaifa wa Kuendeleza Zao la Mnazi , vipi iwezekane kutoa wataalamu kuwezesha kubadilishwa zao moja kwenda lengine na kusiwezekane kutoa wataalamu wa kuendeleza na kuboresha zao lililopo. Ushauri wangu kwa wizara husika hasa ya kilimo na mazingira,jaribuni kufanya utafiti kujua jinsi gani ya kuokoa utowekaji wa zao la mnazi na pia ili serikali ijiridhishe haina budi kuchukua uzoefu wa nchi nyengine mfano wa  Sri lanka , kwani kisiwa hichi kinafaidika sana na zao la Mnazi. Ukitazama athari iliyopo ni kuwa,zao la mnazi likiboreshwa litanyanyua kiwango cha maisha kwani nazi hutumika sana kwa mapishi,kutoa mafuta na ni kiburudisho cha koo na uboreshwaji wake utanyanyua uchumi kwa nchi na wananchi . Zao la Mnazi ni alama kuu katika ukanda wa pwani ya Afrika Mashariki na ukiangalia kwa makini kutokomea kwake ni sawa na kuondoa meno halisi na kuyabadili kwa meno ya bandia.